Bied Yannis-met-de-pet een groeicontract aan
Niemand stelde het duidelijker dan Stanley Fischer enkele jaren geleden: ‘Over de lange termijn is groei het enige van belang. Dat weten we al sinds Adam Smith’. De 18de eeuwse Schotse moraalfilosoof Adam Smith geldt algemeen als de oervader van de moderne economie. De Israelisch-Amerikaanse Stan Fischer, de vicevoorzitter van de Amerikaanse centrale bank, geldt algemeen als een van de meest gerespecteerde economen-met-de-beide-voeten-in-de-praktijk.
Ik ben het helemaal eens met Fischer, op voorwaarde dat we het hier over zuivere groei hebben. Dus geen gedopeerde groei. Geen groei op krediet. Dat is niet houdbaar over de lange termijn. Integendeel: groei kopen op krediet is hét onheuglijk recept voor een langdurige economische miserie. Als Belg die zich tot Belgen richt, hoef ik daar geen tekening bij te maken.
Bon, met deze universele wijsheid in het achterhoofd, beschouw dan nu de Griekse situatie. Circa vier jaar geleden, aan het begin van de Griekse crisis, torste Griekenland een schuld/bbp-ratio van 120 procent. Vandaag, na de grote financiële redding van de ‘trojka’ (ECB, Europese Commissie, IMF) in ruil voor harde economische maatregelen, schommelt de schuld/bbp-ratio rond 175 procent. Het schuldenprobleem is dus fenomenaal toe- in plaats van afgenomen.
Hoe dat komt? Wiskunde voor het derde studiejaar: het bbp (noemer) is in die jaren veel harder gekrompen dan de schuld (teller). De door de trojka opgelegde besparingen en andere vormen van excessieve strengheid (=’austerity’) hebben de Griekse bbp 25% de dieperik ingeduwd. Met ontzettend veel persoonlijke drama’s en ontzettend weinig hoop op beterschap voor de Griekse burger. En zeggen dat ernstige economen die ingrepen toen goedkeurden – en dat trouwens nog steeds doen.
Het gevolg liet zich raden. De modale Griek, Yannis-met-de-pet, die enkel de miserie voelde en geen enkel voordeel zag van die buitenlandse ‘redding’, keerde zich tegen Europa en de eigen regering en verkoos de zoet klinkende beloftes van de linkse partij Syriza.
En wat doet Syriza nu? Het opgeblazen ambtenarenleger verder opblazen, de minimumlonen optrekken, de bedrijfsbelastingen ook, en heel Europa tegen zich in het harnas jagen. Dat zijn géén groeistimuli. Zeer integendeel: de welvaart voor de komende Griekse generatie loopt nu echt gevaar.
Is er dan een tussenweg? Jazeker. Ik ben geen voorstander van het proefballonnetje van minister van Financiën Yanis Varoufakis (foto) om groeigerelateerde obligaties uit te brengen. Ik snap het idee erachter wel: betaal pas de volle pot rente van zodra het snor zit met de economische groei. Maar het wantrouwen van de markten is zo groot, dat die obligaties allicht onverkoopbaar zullen zijn.
Wie zegt immers dat de Griekse leiders echt hun best gaan doen om hun economie te reanimeren terwijl ze weten dat ze dan sneller meer rente gaan moeten betalen? Griekenland heeft sowieso al geen te beste reputatie als het op schuldaflossingen aankomt. Geef het geen extra argument om de economische groei te drukken, dan.
Daarom pleit ik – al sinds 2012 – voor het omgekeerde: beloof de Griekse gezinnen dat ze hun ingeleverd loon (20 à 25%!) kunnen terugkrijgen, via een contract met de burger dat hem inkomsten geeft van zodra de economie opnieuw met groei aanknoopt. Enerzijds geeft het de burger een noodzakelijk perspectief. Hij zal betrokken worden en gemotiveerder zijn dan hij vandaag is. Hij zal zijn steentje willen bijdragen in de zoektocht naar de verloren groei. Anderzijds stijgt de uitgavendruk pas op het moment dat er groei is en dus ook de overheidsinkomsten stijgen.
Indien de regering-Tsipras in die richting een voorstel aan de ‘trojka’ indient, met ondubbelzinnige engagementen om uit de crisis te komen en alle schulden af te betalen, misschien zou de trojka dan een gunstiger terugbetalingsschema zien zitten.
Maar, eerlijk gezegd, ik heb weinig hoop. Noch de ‘trojka’ noch de eigen regering lijken er echt op uit de welvaart van alle Grieken op te krikken.
