Bitcoinparallellen: twee getuigenissen
Het is nog even wachten op de getuigenis van de man of vrouw wiens persoonlijke geschiedenis verweven is met de opgang én de val van de bitcoin, vermits die crash nog moet plaatsvinden.
Wij hier bij Mister Market Magazine hebben echter wél de recente en bijwijlen emotionele getuigenissen van twee heren die vanop de eerste rij de vorige uiteenspattende bubbels meemaakten, met dank aan ons uniek interviewtalent met de doden.
In MMM n°80 van eind juni spraken we met Nicolaes Tulp, een aanbidder van de tulp, een vriend van Rembrandt, een uitstekend wetenschapper die de tulpenbollenrage verachtte en later vier ambtstermijnen lang de burgemeester van Amsterdam.
Voor MMM n°88 van begin deze maand konden we John Law strikken, de man die als eerste de deugden van het papiergeld bewees en tegelijk de eerste echte beursbubbel en -crash veroorzaakte.
Hieronder enkele passages uit beide interviews. Mogelijke gelijkenissen met de bitcointoestanden van vandaag zijn vanzelfsprekend geheel toevallig.
Maar misschien is het toch nuttig om zelf enkele verbanden te leggen…
– – – – – – – – – – – – – –
‘We hebben al koopkracht en kopieergedrag gehad als drijfveren. Hier hebben we het over schaarste.’
Tulp: ‘Typisch des mensen. Omdat niemand die tulp (de befaamde semper augustus, red.) kon bemachtigen, bood men de gekste prijzen. Niet alleen de bloeitijd is beperkt. Het duurt ook een jaar of zes à zeven voor een topvariëteit om tot volle wasdom te komen. Je kan dus niet zomaar het aanbod verhogen zoals op de beurs via een kapitaalverhoging.’
‘Nog een voorwaarde voor de hype: iedereen mee in bad. Zolang de handel een zaak van de elite blijft, kan er geen sprake zijn van massahysterie.’
Tulp: ‘De gestage prijsstijgingen lokten kopers die geen interesse hadden voor de bloem zelf. Velen kochten gewoon met de bedoeling ze met winst te verkopen. Nog een reden voor de rage: je hoeft geen groot startkapitaal te hebben om ermee te beginnen. Iedereen kon tulpen planten die gedijden in zachte grond. Het werd een populaire hobby.’
‘Die stilaan omsloeg in een obsessie.’
Tulp: ‘De koorts was intussen serieus aan het stijgen. Gewiekste zielen van alle allooi moeiden zich met de handel, door de bloem geneeskundige of seksueel prikkelende krachten toe te dichten.’
‘U zegt dat Amsterdam en omstreken toen, in de jaren 1630, de rijkste regio van Europa vormden. Maar niet voor iedereen. De inkomensongelijkheid was immens.’
Tulp: ‘Inderdaad, en voor al die arme luizen moet het gedacht dat een bloem hen rijk kon maken onweerstaanbaar geweest zijn. Een doorsneegezin verdiende 300 gulden per jaar. Dat was bittere armoede. Velen werkten hard om 20 of 50 gulden over te houden. Daarmee kochten ze dan enkele tulpenbollen. Ze dachten er niet aan dat geld op te sparen, ze zagen ook wel dat de prijzen van die bollen jaar na jaar verder stegen. Het leek hen een veilige gok.’
‘Veilige gok: een contradictio in terminis. Kunt u een moment aanwijzen waarop de gekte écht gestart is?’
Tulp: ‘Ja, en ook een plek: de stad Hoorn, waar in 1633 een stenen huis binnen de stadsmuren verkocht werd voor drie tulpen. Voortaan was de tulp dus niet meer louter een bloem, maar ook een betaalmiddel. In de volgende jaren steeg de koorts, tot ze een climax bereikte in de winter van 1636-’37. U had dat moeten zien: elke burger die ook maar een beetje geld had, kocht tulpen. Tegen eender welke prijs. Week na week verdubbelden de prijzen. In januari 1637 werd één Semper Augustus verkocht voor 10.000 gulden. Dat was de waarde van een grandioos herenhuis aan de Prinsengracht, inclusief koets, personeel en prachtige tuin.’
‘En dat allemaal omdat de koper dacht dat de bloem de week nadien nóg absurd duurder zou worden?’
Tulp: ‘Hij was daar zeker van…’
‘Wat gebeurde er precies bij het uiteenspatten van de zeepbel?’
Tulp: ‘In een café in Haarlem zette de veilingmeester zoals steeds een prijs, maar voor het eerst waren er geen bieders. Verbaasd verlaagde hij zijn prijs, maar niemand zei iets. De stilte was verbijsterend. Elke handelaar moest die dag met dezelfde bedoeling opgedaagd zijn: voor die gekke prijzen van de afgelopen dagen wil ik mijn tulpen best verkopen. Niemand kocht. De veiling werd stilgelegd. Het nieuws verspreidde zich als een lopend vuurtje.’
‘Van de ene dag op de andere veranderde de zekere winst in een opperste onzekerheid.’
Tulp: ‘Vertrouwen is het alfa en het omega van een boomende markt. Als dat plaats maakt voor een algemeen gevoel van onwennigheid, onrust en verwarring, zoals daar in Haarlem, is het hek van de dam. En snel ging het: in amper drie à vier maanden zakten de prijzen met 95% en zelfs meer.
‘Dat is een veel grotere crash dan eender welke beurscrash!’
Tulp: ‘De val werd versterkt door het gebrek aan vers bloed. Nu zelfs de mindere variëteiten duur waren, kon de gewone man zich geen ene tulp meer permitteren. Daar in februari 1637 waren de twee brandstoffen van de mania – geld en bollen – plots niet meer beschikbaar.’
‘Leidde de crisis tot een economische depressie?’
Tulp: ‘Dat niet. De slachtoffers zaten in een van de brede economie afgesloten circuit. Maar velen kwamen het verlies niet te boven of waren levenslang getraumatiseerd. En die achterdocht dan! Gewone mensen waren ervan overtuigd dat een duistere hogere kracht hun spaarcenten had gestolen. Anderen wezen naar minderheidsgroepen zoals Joden. In elk geval, het was altijd andermans fout. Ik ken niemand die wilde of kon toegeven dat hij het aan zijn eigen hebzucht, kortzichtigheid of onervarenheid te wijten had.’
– – – – – – – – – – – – – –
‘In 1717 richtte u de Compagnie d’Occident op, beter bekend als de Mississippi Compagnie, met de steun van het staatshoofd Philippe, toen de regent van Frankrijk omdat Lodewijk XV nog te jong was.’
Law: ‘De vennootschap kreeg 25 jaar lang het exclusieve recht handel te drijven met de Franse kolonies in Louisiana en langs de Mississippi, helemaal noordwaarts tot ver in het huidige Canada. De mogelijkheden waren eindeloos, maar ik had natuurlijk even eindeloos veel kapitaal nodig. Dus maakte ik van de Mississippi Compagnie een publieke vennootschap: elke burger mocht voor een stukje mede-eigenaar worden. Ik gaf 200.000 aandelen uit met voor elk een nominale waarde van 500 livres (zo’n 2.500€, red.)’
‘Wilde het volk uw aandelen?’
Law: ‘Niet in het begin. Louisiana was hen net iets te exotisch. Dus organiseerde ik een grootscheepse reclamecampagne: de streek rond de zuidelijke Mississippi was het El Dorado. De gronden staken vol goud.’
‘Dat was een leugen.’
Law: ‘Vindt u dat? Oké, ik wist niet of daar goud lag, maar de mogelijkheid bestond. Is een reclamecampagne in 2017 dan altijd 100% eerlijk, misschien? Hoorde ik niet zonet op jullie radio een oproep van jullie overheid om te gokken, met de slogan ‘Word Schandalig Rijk!’? Ook dat is mogelijk, maar met een kans van 0,0000123% op de hoofdprijs is die mogelijkheid al even beperkt.’
‘U was de grote baas van die enorme onderneming, en dus in feite de heerser van wat nu half Noord-Amerika zou zijn. En dat was maar het begin van uw machtsperiode.’
Law: ‘In 1718 werd mijn bank de enige echte Franse nationale bank, met de nieuwe naam Banque Royale, met mij als directeur en belangrijkste eigenaar. Wonderlijk, nietwaar?’
‘Nog wonderlijk was dat uw recept werkte. Dankzij de vele kredieten herstelde de economie, stegen de belastinginkomsten en werd de staatsschuld weggewerkt, dat laatste onder meer via een lening van uzelf. U kocht ook het recht om belastingen te innen. U was, na de regent, de machtigste man van Frankrijk.’
Law: ‘Het werd nog straffer. Mijn Mississippi Compagnie kreeg onder meer het monopolierecht voor de handel in tabak, en voor de handel met China, de Zuidzee en Oost-India. Het werd een wereldwijde groep, de grootste maatschappij die tot dan had bestaan. Ik veranderde de naam in Compagnie des Indes Orientales. En het allerstrafste was dat mijn bank, sorry: de nationale bank, nu ook de drukpers bezat. Ik kon onbeperkt bankbiljetten drukken.’
‘U drukte ook aan de lopende band nieuwe aandelen van uw wereldgroep.’
Law: ‘En hoe meer ik er uitgaf, hoe meer ze gegeerd werden, zo bleek vanaf mei 1719. Toen kostten ze nog 490 livres, in augustus was dat al 3.500 en in december 10.000 livres. Dat is maal twintig in zeven maanden. En dat voor papier dat continu werd bijgedrukt en dus minder schaars werd. Toen begon ik me toch zorgen te maken.’
‘Terecht. U had daar de eerste echte beursbubbel gecreëerd.’
Law: ‘Het was ongelooflijk. Van ‘s ochtends tot ‘s avonds kwamen duizenden markiezen, graven, hertogen, en andere rijken aanbellen. Smekend om aandelen. Sommigen waren zo rijk en machtig, dat ze zelfs niet konden verkroppen dat het staatshoofd hen een half uur liet wachten. Bij mij wachtten ze een halve dag. En de vrouwen, olala, de vrouwen…’
(deze passage werd geschrapt wegens het vroege uur van publicatie)
‘En het gewone volk?’
Law: ‘Ze stonden met duizenden aan te schuiven. De enige manier om even aan de vraag te voldoen was de uitgifte van nog eens 300.000 nieuwe aandelen, alle met een nominale waarde van 5.000 livres. Maar ook die waren terstond verkocht.’
‘Die gekte kon niet blijven duren, dat moest u zelf toch ook beseft hebben?’
Law: ‘Op dat moment besefte ik het ook, ja. Maar mijn systeem om Frankrijk uit het economisch moeras te trekken was het juiste systeem, daar hoeft u echt niet aan te twijfelen. Alleen kon ik niet voorspellen dat een hele natie als gek op de draaimolen zou springen. Ik kon niet weten dat vertrouwen, net zoals wantrouwen, ad infinitum kan toenemen, dat hoop al even extravagant kan zijn als vrees, dat plots iedereen gelijktijdig rijk wil worden zonder zich in te spannen. Hoe kon ik weten dat het Franse volk, in zijn razende geestdrift, de gans wilde doden die hem zo veel gouden eieren legde? Mijn gans!’
‘Wanneer begon het mis te lopen?’
Law: ‘Er bleek in Louisiana dan toch niet evenveel goud te liggen als in Peru. In werkelijkheid was daar niets, alleen maar ziekte en vijandigheid vanwege Indianen en de Engelse en Spaanse kolonisten. In 1720 begonnen enkele hoogwaardige heren discreet hun aandelen te verkopen en de opbrengsten te investeren in goud en juwelen, en in het buitenland. Al snel wilden er meer uitstappen. Toen ging het plots zeer snel.’
‘Wat u naliet was geen peulenschil. Meer dan een half miljoen mensen, het equivalent van twee derde van de toenmalige metropool Londen, verloren hun centen.’
Law: ‘Sorry, maar ik liet belangrijker zaken dan dat na. Door het bezit van aandelen voor iedereen bereikbaar te maken, deed ik meer voor de financiële gelijkheid dan eender welk regime voor mij.’
‘U bent voor alles de vader van het papiergeld. Ik nodig u uit straks een kijkje te gaan nemen in de wereld van 2017, gebaseerd op kredietkaarten en bankbiljetten – u zult geen gram goud of zilver in het straatbeeld zien.’
Law: ‘Dat zou me verheugen, ja. Maar het verwondert me geenszins. Een maatschappij waar geld gebaseerd is op schaarse metalen kan zich niet ontwikkelen. En ik ben er dan toch maar mooi in geslaagd een hele natie, een heel continent, te overtuigen dat papier evenveel waard kan zijn als een volle beugel goud. Jammer dat hebzucht en kuddegeest die overtuiging tijdelijk wegbliezen. Leuk dat de rede uiteindelijk toch zegevierde.’
‘Dat zal u altijd zien. Pioniers eindigen te vaak met een pijl in de rug.’
Law: ‘Zowel de pioniers in de slangenkuil van de staatsfinanciën als de pioniers in de indianengebieden van Louisiana. C’est la vie.’
Comments (2)
Geef een reactie
Je moet inloggen om een reactie te kunnen plaatsen.
Dieter Van Bruwaene
30 november 2017 at 23:32
Dag Zanna en Pierre. Een eventuele crash van de bitcoin, ziet u daar een trigger voor een algemene crash of enkel voor bitcoin en aanverwanten? Alvast bedankt voor jullie inzicht.
Maarten Arnou
8 december 2017 at 12:26
Eén tip voor wie echt gegrond interesse heeft in Bitcoin als nieuwe technologie: lees het boek “Mastering Bitcoin” van internet expert (networkds & security), computer professor/programmeur, en “serial entrepreneur) Andreas Antonopoulos. De computer code is lastig om lezen, maar alle andere tekst is zowat “must-read”, als je écht wil weten wat Bitcoin is. De originele “whitepaper” van Nakamoto vind je er ook in.
Voor wie zich niet graag door zo’n boek worstelt, is er YouTube, met zeer goeie lezingen van dezelfde Andreas. Zijn speech op Internetdagarna 2017 (Zweden) is de moeite, het interview op London Real ook. Of – als je wat tijd hebt – zijn volledige ondervraging door de Senaatscommissie van Canada. Veel plezier!